Onlangs vond ik in mijn boekenkast een boek dat ik jaren geleden (2007) kocht: ‘De lessen van Burn-Out’ van Annegreet van Bergen. De aanleiding voor de aankoop weet ik niet meer, maar het zal ongetwijfeld in een drukke werk- of leertijd zijn geweest. Ik wist dat het destijds indruk op me maakte, maar niet meer waarom. De herfstvakantie bleek een mooi moment om het te herlezen. En ik was opnieuw even enthousiast.
Toen ik student was, las ik altijd met veel plezier het tijdschrift Elsevier. Mijn eeuwigdurende proefabonnement begon ooit toen een docent op de middelbare school me aanraadde een opinietijdschrift te lezen. Hij noemde namen als Vrij Nederland, De Groene Amsterdammer en Elsevier. Omdat de laatste het goedkoopste was, koos ik voor die. Een van mijn favoriete onderdelen was de wekelijkse rubriek ‘Mens en werk’, geschreven door Annegreet van Bergen. Hierin stonden altijd pakkende stukjes over de betekenis van werk door de tijd heen. Ook besprak ze interessante boeken over economie, mensen, time-management, etc. Mijn interesse in Werkrust was blijkbaar op de achtergrond al aanwezig. 🙂
Ervaringsdeskundige
Het durven benaderen van mensen met een burn-out is een gevoelig onderwerp. Ik heb het zelf nog niet aangedurfd. Hoe fijn is het dan als iemand die dit heeft doorgemaakt haar hele proces heeft opgeschreven. Tel daarbij op dat ze een gezaghebbend redactrice en hoofd van de economieredactie was van een bekend tijdschrift én dat ze een fijne pen heeft. Dit bleek tijdens het herlezen. Van Bergen heeft er een persoonlijk verhaal van gemaakt. Ze beschrijft de aanloop naar haar burn-out. De combinatie van opvoeding, werkomgeving en persoonlijke omstandigheden zorgden ervoor dat ze niet meer verder kon. En wat houdt dat precies in, overspannen zijn?
Wat is een burn-out?
Voor Van Bergen betekende dit dat zelfs eenvoudige dagelijkse taken te veel werden. Ze kon zich niet meer concentreren op de stappen om een maaltijd te bereiden en verloor haar eetlust, waardoor ze in de eerste maand tien kilo afviel. Handelingen zoals haar wassen waren zo vermoeiend dat ze naar de kapper ging. Activiteiten die haar normaal ontspanning gaven, zoals een fietstocht, voelden als onmogelijke opgaven. Lezen lukte nauwelijks, en na enkele bladzijden moest ze rusten. Ook schrijven, haar passie, ging moeizaam; ze kon geen afstand nemen en reageerde hevig op alles. Beslissingen nemen werd lastig, en ze overwoog zelfs om niet naar haar werk te gaan. Ze was overgevoelig voor kritiek en activiteiten zoals etentjes met vrienden gaven haar geen energie meer.
Snelheidsverdwazing
Bijzonder om te lezen dat de gejaagde samenleving die we nu ervaren, er ook al in de jaren ’90 (voor de smartphone!) was. Ze noemt dit ‘snelheidsverdwazing’. Een term die door rij-instructeurs wordt gebruikt waarbij leerlingen na hun eerste rit op de snelweg veel te hard door een woonwijk razen. Zij moeten leren om na een druk stuk weg (een werkdag) terug te schakelen om thuis niet in hetzelfde tempo door te jakkeren (gezin, social media, sport).
Tijd vieren in een klooster
Tijdens haar herstel verbleef Van Bergen in Huize Doornburgh, een klooster in Maarssen. Dit verblijf hielp haar weer in balans te komen. Ze omschrijft het klooster als ‘een oase van rust’ waar tijd geen geld is. Gasten krijgen er de ruimte om tot rust te komen, met vaste kamers en drie maaltijden per dag, waardoor alle praktische zorgen wegvallen en er volledige focus op ontspanning mogelijk is. Dagelijkse diensten zijn optioneel, en iedereen bepaalt zelf hoe ze hun tijd indelen: sommigen kiezen voor alle activiteiten, anderen voor volledige rust. Van Bergen voelde zich los van de wereld en prees de warme sfeer van de zusters. De vespers (avondgebed) ervoer ze als bijzonder rustgevend. Haar keuze om naar het klooster te gaan tijdens haar burn-out bleek precies goed; ze wist dat deze omgeving haar goed zou doen.
Tips
Aan het einde van het boek geeft ze de lezer haar negen ontspanningstips mee. Ik pak er drie die van toepassing kunnen zijn op het onderwijs:
Benchmarking (je spiegelen aan de best presterende collega). Voor mensen die hoge eisen aan zichzelf stellen, is dit levensgevaarlijk. Want volkomen ten onrechte gaan ze dan twijfelen aan hun eigen doorzettingsvermogen en arbeidsethos. Vaar op je eigen kompas en ontdek welke inzet voor jou reëel, gezond en prettig is.
Stop altijd voor rood licht. Er zijn betere manieren om tijd te ontfutselen aan Vadertje Tijd. Doe aan time-management. Ontdek bijvoorbeeld wanneer je het meest effectief bent en reserveer die tijd voor de moeilijkste klussen. Neem ook de tijd voor belangrijke zaken die pas op langere termijn spelen. Laat je niet voortdurend afleiden. Maak een realistische planning. Of nog beter: maak een pessimistische planning waarbij je met veel tegenslag rekening houdt. Dan is de kans het grootst dat je – zelfs in een wereld vol tijdgebrek – tijd overhoudt.
Trek grenzen tussen activiteiten. Zoals je in kerken en kloosters niet met de deur in huis valt, maar via een soort sluis van de ene ruimte naar de andere gaat, zo creëer je rust in je hoofd door telkens een moment van bezinning te vieren tussen verschillende activiteiten. Laat activiteiten niet allemaal in elkaar overlopen. Trek grenzen en markeer die met rustmomenten. Dat voorkomt dat spanning en opwinding zich opstapelen.
Conclusie
Het boek bleef voor mij prettig leesbaar, vooral door Van Bergens persoonlijke en kwetsbare verhaal, waardoor veel situaties herkenbaar zijn. Een baan in het onderwijs lijkt, net als bij haar werk op de redactie, vaak te bestaan uit hollen of stilstaan. Het werk is nooit ‘af’ en er is altijd weer een nieuwe deadline. Wat ik ook verrassend vond, was het kijkje in de jaren ’90, een generatie geleden. Een van de redenen die haar over de rand duwde, was de invoering van een nieuw tekstverwerkingssysteem bij Elsevier: Microsoft Word. Ze moest hiervoor een cursus volgen op een moment dat het totaal niet uitkwam. Tegenwoordig kunnen we ons dat nauwelijks voorstellen, maar ook toen hadden mensen het al enorm druk. Dit ligt dus niet alleen aan smartphones en social media. Ik zou dit boek zeker aanraden aan iedereen die meer wil weten over burn-out. Van Bergen beschrijft concreet hoe ze erin raakte, wat het inhield en hoe ze eruit kwam. Niet voor niets is de ondertitel ‘een persoonlijk verhaal’. Ieders verhaal is anders, maar we kunnen veel van elkaar leren.
