Terug na je zwangerschapsverlof: waarom scholen meer kunnen doen voor jonge moeders
“Wanneer word ik weer mezelf?” Die vraag komt vaker terug dan we denken bij vrouwen die na hun zwangerschapsverlof weer aan het werk gaan. In het onderwijs, waar de werkdruk hoog is en de ruimte voor maatwerk klein, komt die vraag extra hard aan. Toch lijkt die fase ook op de onderwijswerkvloer nog altijd een blinde vlek.
“Wanneer word ik weer mezelf?” Die vraag komt vaker terug dan we denken bij vrouwen die na hun zwangerschapsverlof weer aan het werk gaan. In het onderwijs, waar de werkdruk hoog is en de ruimte voor maatwerk klein, komt die vraag extra hard aan. Toch lijkt die fase ook op de onderwijswerkvloer nog altijd een blinde vlek.
De officiële kraamtijd is zes weken, maar veel vrouwen voelen de impact van een bevalling tot wel twee jaar later. Dat zegt Pauline Bijster, journalist en auteur van het boek Een nieuw leven. Ze sprak met tientallen wetenschappers, artsen en jonge ouders. Haar conclusie: terugkeren op de werkvloer is fysiek en mentaal veel zwaarder dan we als maatschappij, en zeker als werkgever, willen erkennen.
‘Het is allemaal oké’
Bijster kreeg vijf kinderen in verschillende levensfasen. “Elke keer dacht ik: dit keer zal het beter gaan. Maar ik werd toch weer overvallen door uitputting, stemmingswisselingen, vergeetachtigheid. En dat ondanks een fijne relatie, goede baan en een gezond lichaam.”
Ze pleit voor een ander script bij terugkeer. Niet: “Wat fijn dat je er weer bent, het is druk, hier is je werk.” Maar eerder: “Misschien voel je je de ene dag prima en ben je de andere dag kapot van een slapeloze nacht – en dat is allemaal oké.”
Veel vrouwen voelen de druk om ‘weer normaal te doen’, juist omdat ze zich al bezwaard voelen over hun afwezigheid. Uit onderzoek dat Bijster aanhaalt blijkt dat bijna de helft van de moeders het zwaar vindt om weer aan het werk te gaan, en 43 procent durft zich daar niet over uit te spreken. In sommige sectoren loopt het verzuim na terugkeer op tot vijftig procent.
Volgens Parents Inc. — een organisatie die werkgevers helpt om ouders gezond aan het werk te houden — valt 33 tot 50 procent van de vrouwen (deels) uit na hun verlof, vaak vanwege klachten die verband houden met de postpartumperiode.
Onderwijs kent eigen knelpunten
Wie terugkeert als docent, springt direct weer in het ritme van lesuren, pleinwacht en ouderavonden. Pauzes zijn kort, vervanging is schaars, en een rustige werkplek is vaak ver te zoeken. Voor jonge moeders die nog moeten kolven is dat een probleem.
Wettelijk mag een vrouw de eerste negen maanden na haar bevalling tot twee uur per dag onder werktijd kolven – doorbetaald. Toch blijkt in de praktijk dat scholen vaak geen geschikte kolfruimte hebben. Een klas alleen laten is geen optie, en het vragen om tijd of ruimte stuit soms op onbegrip.
Zoals een jonge docent vertelde in de Werkrust-podcast:
“Je weet dat je er recht op hebt, maar het voelt toch alsof je lastig bent. Alsof je moet kiezen tussen professional zijn of moeder zijn.”
De gevolgen blijven niet uit
Uit hersenonderzoek blijkt dat het tot twee jaar kan duren voordat delen van het brein die geheugen en leren aansturen, weer volledig functioneren. Tegelijkertijd is het empathisch vermogen verhoogd – handig in de omgang met een baby, maar op de werkvloer kan dat leiden tot overprikkeling of het gevoel ‘voor iedereen te moeten zorgen’.
Ook officiële cijfers onderstrepen de impact:
- Volgens het CBS (2019) verandert ruim 40 procent van de vrouwen hun werksituatie bij de komst van het eerste kind.
- De meerderheid stopt, verandert van baan of gaat structureel minder werken.
- Slechts één op de drie vrouwen werkt nog evenveel als vóór de bevalling.
Wat kunnen scholen wél doen?
Hoewel verlofregelingen in Nederland zijn verbeterd, blijft de ondersteuning op de werkvloer vaak afhangen van de bereidheid van leidinggevenden. Toch zijn er concrete stappen die elke school kan zetten:
1. Zorg voor een goede terugkeerregeling
Behandel de eerste weken na zwangerschapsverlof als een re-integratieperiode. Begin met halve dagen, evalueer regelmatig en bied ruimte voor herstel.
2. Registreer en faciliteer kolven en rustmomenten
Een kolfruimte, extra pauze en rusttijd zijn wettelijke rechten. Plan dit structureel in het rooster en bespreek het vooraf in het team.
3. Train schoolleiders in postpartum-ondersteuning
Een goed gesprek maakt vaak het verschil. Toon begrip, bied flexibiliteit en bespreek verwachtingen open, zonder te veroordelen.
Een maatschappelijk probleem
Zoals Pauline Bijster stelt: “Moeders zijn de juf op de school van je kinderen, je huisarts, of de presentatrice op tv. Dit gaat ons allemaal aan.” Het is tijd dat we de postpartumperiode serieus nemen – ook op school – en jonge moeders niet dwingen om te kiezen tussen herstel en hun beroep.
Wat zou jouw school anders kunnen doen?
Welke steun had jij gewenst – of gekregen – toen je na je verlof weer ging werken? Laat het weten in een reactie of deel dit artikel met een schoolleider of collega.
Nieuwsbrief
Abonneer je nu op de gratis wekelijkse nieuwsbrief. Met nog meer inspirerende verhalen, boeiende podcasts, pakkende interviews, ICT-tips en nog vele meer. Alles om het werken in het onderwijs een beetje meer ontspannen te maken.