Op donderdag 25 april praten Kamerleden met experts over de rol van toetsen in het onderwijs. Wat toetsen we eigenlijk – en waarom?
Rondetafelgesprek Tweede Kamer: 25 april
Op donderdag 25 april 2024, van 14.00 tot 17.00 uur, organiseert de Tweede Kamer een rondetafelgesprek over toetsen in het basis- en voortgezet onderwijs. Onderwijswetenschappers, leraren, leerlingen en beleidsmakers gaan in gesprek over de huidige toetspraktijk en wat daarin anders zou moeten. Het gesprek is live te volgen via:
👉 tweedekamer.nl/rondetafel-toetsen
Het gesprek raakt aan een kernvraag waar veel docenten, leerlingen én ouders mee zitten: waarom toetsen we, hoe toetsen we – en wat levert het eigenlijk op?
Toetsen zijn niet per definitie slecht
Laten we eerlijk zijn: toetsing heeft z’n nut. Als het goed gebeurt, kan het leren juist versterken. Hier een paar belangrijke voordelen:
✅ Toetsen helpen bij het ophalen en vasthouden van kennis.
Het zogenoemde testing effect laat zien dat het actief ophalen van informatie (bijvoorbeeld via oefentoetsen of korte quizzen) zorgt voor diepere verankering in het geheugen. [Roediger & Karpicke, 2006]
✅ Toetsen kunnen richting geven aan het leerproces.
Vooral bij formatieve toetsing helpt de uitkomst om te zien wat al goed gaat en waar nog werk aan de winkel is. Zowel voor de leerling als de docent.
✅ Toetsen kunnen motiveren – als ze goed worden ingebed.
Een toetsmoment kan het leerproces structureren en richting geven, mits het niet alleen draait om ‘een cijfer halen’, maar ook om ‘verder komen’.
Toetsing kan dus zeker ondersteunend zijn aan leren. Maar in de praktijk…?
“We moeten leren voor de toets, meneer!”
Veel docenten merken het: leerlingen komen pas in beweging als er een cijfer aan vastzit. Vooral als het om een officiële PTA-toets gaat, zie je ineens focus. Het lijkt een soort knop: nu moet het. Maar dat roept meteen vragen op: hoe komt het dat leerlingen pas écht meedoen als het om een toets draait?
“Veel leerlingen doen iets pas als het voor een cijfer is.” – Johannes Visser, Is het voor een cijfer?
In mijn eerdere blog Waarom toets ik eigenlijk? stelde ik mezelf precies die vraag. Daarin ging ik dieper in op het verschil tussen toetsen om te controleren en toetsen om te ondersteunen. Het antwoord bleek complexer dan gedacht – en precies daarom moeten we dit gesprek blijven voeren.
Het emmertje is snel leeg
Een krachtige metafoor om dit probleem te begrijpen: stel je voor dat de aandacht en energie van leerlingen een emmertje is. Elk vak, elke toets, elke planningsopdracht tapt daar iets uit. En dat emmertje is niet oneindig.
Een snelle rekensom:
8 vakken × 10 toetsen = 80 toetsen per schooljaar.
Verspreid over ongeveer 30 toetsweken = bijna 3 toetsen per week.
Tel daar nog huiswerk, presentaties, praktische opdrachten en schoolstress bij op, en je ziet: dat emmertje loopt regelmatig over. Als de ene docent een toets aankondigt, verdwijnt de energie automatisch bij het vak van de ander. Herkenbaar?
Van meten naar mediëren
In Medierend Leren pleit Emiel van Doorn voor een andere kijk op leren én toetsen. Hij bouwt voort op het werk van Vygotsky en stelt dat echte ontwikkeling ontstaat in interactie, niet in isolatie. Leerlingen groeien vooral in de ruimte waar ze uitgedaagd worden tot iets wat ze nog nét niet zelfstandig kunnen – de zone van naaste ontwikkeling.
Een toets moet dus niet alleen meten waar iemand nu staat, maar een brug slaan naar waar diegene naartoe kan groeien – mét begeleiding.
“Leren gebeurt in interactie, niet in isolatie voor een toets.” – Emiel van Doorn
Dat vraagt om een cultuurverandering in het onderwijs: minder nadruk op afrekenen, meer op begeleiden.
Tijd voor een andere toetscultuur
Als toetsen het leerproces onderbreken in plaats van ondersteunen, is het tijd om kritisch te kijken. Niet naar óf we toetsen, maar hoe we dat doen. Wat willen we meten? Wat willen we bereiken?
🟢 Toets minder, maar beter
🟢 Stem toetsmomenten af tussen vakken
🟢 Gebruik toetsen als startpunt voor feedback, niet als eindstation
Het rondetafelgesprek op 25 april is een kans om die omslag in gang te zetten. Een kans om weer ruimte te maken voor de vraag die aan de basis zou moeten staan: helpt deze toets het kind vooruit?
👉 Wat vind jij?
Hoe ervaar jij toetsdruk op school? Zie jij dat leerlingen opbranden door de hoeveelheid toetsen – of juist opbloeien als het goed gebeurt?
Laat van je horen in de reacties. Wat werkt op jouw school, en wat kan anders? Heb je ervaringen of ideeën die we mee moeten nemen in dit gesprek? 💬👇
Ontdek meer van Werkrust | Ontspannen werken in het onderwijs
Abonneer je om de nieuwste berichten naar je e-mail te laten verzenden.
