Sumopakken en confetti maakten plaats voor sloopauto’s in brand. Is dit een onschuldige rite of passage, of zijn we een grens overgegaan?
Een dag vol traditie, chaos en afscheid
Voor veel eindexamenleerlingen is het dé dag waar ze jarenlang naartoe leven: de examenstunt. Een laatste speelse daad om hun middelbareschooltijd af te sluiten. In veel gevallen zijn de stunts grappig en creatief. Denk aan leraren die in een sumopak worden uitgedaagd, een voetbalwedstrijd tegen de docenten waar de hele school op afkomt, of een zelfgekozen thema waarbij zelfs de brandweer even meedoet.
“Het was de dag waarop je als leerling even de touwtjes in handen had. Er was drank, ja, maar vooral veel lol.”
Een veranderend beeld
Toch wordt dat onschuldige beeld de laatste jaren steeds vaker overschaduwd door incidenten. In een recent artikel op NU.nl blijkt dat politie en brandweer in het hele land vaker moeten uitrukken voor ontspoorde examenstunts. (Bron)
Sloopauto’s worden in brand gestoken, brugklassers bekogeld met eieren, bier en meel, en op sommige scholen voelt het personeel zich onveilig. Wat ooit een ludiek afscheid was, lijkt soms te veranderen in een vorm van georganiseerde overlast.
Waar komt deze traditie vandaan?
De examenstunt kent een lange geschiedenis. Al in de jaren ’50 en ’60 begonnen leerlingen hun examenperiode af te sluiten met een stunt, meestal kleinschalig en ludiek. In de jaren ’80 en ’90 groeide het uit tot een cultureel fenomeen. Klaslokalen werden omgetoverd tot jungle, leraren kwamen verkleed op school, en niemand keek vreemd op van een rookmachine in de aula.
Het was een uitlaatklep. Een gecontroleerde rebellie. Het hoorde erbij.
Grenzen vervagen in een digitale tijd
Wat is er veranderd? Eén verschil is de zichtbaarheid. Waar stunts vroeger alleen zichtbaar waren voor leerlingen en leraren op school, zijn ze nu onderdeel van een groter publiek: dat van social media.
“Wat vroeger een stunt voor de school was, is nu een show voor het internet. Het gaat ineens om likes, niet om lol.”
De druk om op te vallen is groot. Jongeren zoeken naar originaliteit én spektakel – en soms schiet dat zijn doel voorbij.
Vrijheid vraagt om verantwoordelijkheid
Dat roept de vraag op: zijn deze ontsporingen excessen die er nu eenmaal bij horen, of zijn de normen echt aan het schuiven? Kunnen jongeren nog verantwoordelijkheid dragen voor hun vrijheid?
De examenstunt als traditie verdient het om in stand gehouden te worden. Het is een belangrijk overgangsritueel. Een moment om samen te lachen, afscheid te nemen, iets geks te doen. Maar het vraagt wel om duidelijke kaders.
Zelfs mét hulp lukt het vaak niet meer
Opvallend is dat er de laatste jaren op veel scholen juist géén stunt meer plaatsvindt. Zelfs als de school actief meedenkt, budget beschikbaar stelt en ruimte biedt voor eigen invulling, krijgen leerlingen het vaak niet voor elkaar om met een collectief idee te komen. De bereidheid om vrije tijd op te geven, af te spreken, te organiseren – het lijkt te veel gevraagd, zelfs als daar een onvergetelijke herinnering tegenover staat.
“We zijn al een paar jaar perplex van de vraag: ‘Wanneer wordt de stunt eigenlijk geregeld?'”
Dat zet vraagtekens bij het eigenaarschap van deze generatie.
Niet iedereen is er rouwig om
Overigens is lang niet elke docent treurig over het verdwijnen van de stunttraditie. Op sommige scholen was de examenstuntdag ook een dag van angstige anticipatie.
“Ik herinner me collega’s die na hun laatste les haastig vertrokken, nog vóór de bel, bang voor wat de ‘wraakzuchtige’ eindexamenklas voor hen in petto had,” vertelt een oud-leraar.
Op zijn vorige school hing op de stuntdag een lijstje bij de koffieautomaat met namen van docenten die geacht werden in de aula te verschijnen. Daar volgde dan een speels ‘tribunaal’ waarin oude anekdotes werden opgehaald en passende sancties volgden: een taart in het gezicht, een potje modderworstelen met een leerling – uiteraard onder toezicht van de leerlingvereniging, die als ceremoniemeester en grensbewaker fungeerde.
Ook buiten schooluren werd serieus werk gemaakt van de stuntveiligheid. Minder Werkrust – een groep jonge, betrokken docenten – sliep de avond ervoor op school om het gebouw te bewaken tegen minder ludieke plannen. Er werd een soort kat-en-muisspel gespeeld met leerlingen uit de wijk die erop uit waren de stuntavond te saboteren.
Van verbieden naar begeleiden
Verbieden is zelden de oplossing. Wat wél werkt: begeleiden. Scholen kunnen vooraf het gesprek aangaan, kaders stellen en samenwerken met leerlingen. Een stuntcommissie waarin ook docenten zitting hebben. Plannen die vooraf worden goedgekeurd. Ruimte voor creativiteit, maar met oog voor veiligheid en respect.
“Je hoeft de traditie niet af te schaffen, maar je moet haar opnieuw uitvinden met de tijdgeest mee.”
Er zijn genoeg geslaagde voorbeelden die laten zien dat het anders kan. Een aula vol strandstoelen en opblaasflamingo’s. Docenten die worden verrast met een persoonlijke awardshow. Een gigantische silent disco in de gymzaal.
Dat zijn de verhalen die je jaren later nog vertelt.
Wat blijft er over van de stunt?
De examenstunt is geen probleem, maar een kans. Een kans om leerlingen eigenaarschap te geven, en om als school gezamenlijk iets moois neer te zetten. Maar die kans vraagt om vertrouwen én verantwoordelijkheid. Want tradities blijven alleen waardevol als ze met respect worden doorgegeven.
Wat denk jij?
Moeten we de ontspoorde incidenten zien als uitzonderingen die erbij horen? Of zijn examenstunts een traditie die haar houdbaarheidsdatum nadert?
Ontdek meer van Werkrust | Ontspannen werken in het onderwijs
Abonneer je om de nieuwste berichten naar je e-mail te laten verzenden.
