Scholen rommelen maar wat aan met hoogbegaafden. Waarom kunnen ze niet in 9 jaar hun basis- èn middelbare schooltijd afronden? En wat kunnen leerkrachten dan wel doen met die paar zeer intelligente leerlingen in het lokaal. Dit en meer in het interview met de hoogbegaafde Willem Wind.
Ik werd onlangs getriggerd door een reactie op een LinkedIn bericht. Bij de spreuk “Er is meer in het leven dan versnellen” postte iemand “Niet als je hoogbegaafd bent. “ Ik besloot contact op te nemen met deze man. En hij stemde gelukkig in met een interview.
Willem: Mijn eigen kinderen waren makkelijk lerend. Toch liepen ze vast. In het basis- en voortgezet onderwijs. Toen ben ik me echt met het onderwerp hoogbegaafdheid bezig gaan houden. En dat doe ik nu al 20 jaar. Ik heb boeken geschreven en een website gestart (www.ikbenhoogbegaafd.nl). Het is trouwens niet dat ik het leuk vind om te doen. Ik word er alleen steeds weer ingezogen.
Wat is hoogbegaafdheid?
Een Franse psycholoog heeft ooit de IQ test bedacht om intelligentie te kunnen meten. Met behulp van een reeks logische puzzels kom je uiteindelijk tot een uitslag. De gemiddelde intelligentie is 100. Wanneer iemand een IQ heeft van meer dan 132 spreekt het onderwijs van hoogbegaafdheid. Het gaat om zo’n 2% van de bevolking.
Hoogbegaafde mensen hebben vaak iets met elkaar. Hoe ze de wereld ervaren. Eenzelfde soort verwarring om wat er soms gebeurt. Vaak hebben ze aan een half woord genoeg om elkaar te begrijpen.
Misvattingen
Een hoge intelligentie is iets anders dan heel slim zijn. Ik zeg altijd “slim doe je, intelligent ben je.” Het wordt ook vaak gekoppeld aan autisme of een andere misdiagnose. Dat is ook zo’n misvatting. Net als dat hoogbegaafden een bijzonder talent hebben. Ze hebben enkel een uitzonderlijke intelligentie.
Hoe beleeft een hoogbegaafd kind het reguliere onderwijs?
Omdat zo’n kind veel meer kan verwerken dan een ‘gemiddeld’ kind slaat de verveling snel toe. Een uitleg van een leerkracht of docent is hun ogen veel te lang. En waarom zou je al die herhaling doen als je het al beheerst na één keer
Als een kat in een hoekje drijven
Het kan lastig worden als je merken dat niet worden geaccepteerd door klasgenoten. Zo’n kind kan op een gegeven moment problematisch gedrag gaan vertonen. Ik vergelijk het wel eens met een kat die in een hoekje gedreven wordt. De ene kat haalt uit of begint te bijten, de ander begint te blazen.
Willem zucht. Het is een lastig onderwerp om over te praten. Mensen vinden algauw dat je je aanstelt. Ook in een gezin kan het lastig zijn. Je kunt niet vrijuit praten omdat je constant je gedachten moet vertalen. Op een gegeven moment word je steeds stiller. Terwijl je eigenlijk het liefste dingen samen wil doen. Samen zingen, samen tafels leren, samen in een gesprek. Actie – reactie. Maar wat als dat niet lukt?
Zelfde leerde ik niets op school. Ik kan me herinneren dat ik zelf aan mijn moeder vroeg “Moet ik naar school?” Ze vertelde dat het verplicht was en dat ze anders een boete zou krijgen. Dit vond ik wel een goede reden.
Scholen rommelen maar wat aan
De scholen van mijn eigen drie kinderen hadden geen mogelijkheden om iets voor mijn kinderen te doen. NIet op het basisonderwijs en op voortgezet onderwijs. Ze rommelen vaak wat aan met wat verbreding van de leerstof hier of wat verdieping daar. Het is meer een figuurlijk aai over de bol. Niet dat het schadelijk is alleen, het kind heeft er niet zoveel aan.
Sindsdien ben ik zelf actief geworden op dit onderwerp. Het is een soort tocht die je dan maakt waarop je gelijkgestemden tegenkomt. Het probleem is alleen dat samen iets organiseren lastig is. Iedereen gaat vooral voor zijn eigen kind. Ook al zijn er jaarlijks zo’n 4000 hoogbegaafden bij in het onderwijs, ze willen het niet als groep zien.
Wat zou er dan wel moeten gebeuren?
Ik ben een voorstander van een 9 jarige doorlopende leerlijn vanaf de kleuterschool tot aan 6VWO. Dit biedt een aantal grote voordelen.
Ten eerste kunnen ze dan in hun eigen, versnelde, tempo doorwerken. Saaiheid en verveling is er dan niet. Het landelijke lesprogramma kan gecomprimeerd worden aangeboden zonder te veel herhaling.
Ook is het bevestiging van je capaciteit. Voor jouzelf en voor de samenleving. Wanneer je zo’n leerlijn afrondt heb je passend HB VWO diploma. Dit is iets wezenlijks anders dan een regulier VWO diploma. Een toekomstig werkgever ziet dat je meer kunt.
Zo’n aparte leerlijn helpt de leerkracht in het reguliere onderwijs die niet meer met een ongemotiveerd kind zit. Hij of zijn kan haar gewoon doorverwijzen.
Studeren op je 14e
Dat zou betekenen dat deze leerlingen op hun 14e aan de universiteit kunnen beginnen?
Klopt. Bedenk je dat er ieder jaar zo’n 5.000 hoogbegaafde en net iets minder intelligente leerlingen gaan studeren en baat hebben bij een kortere leerlijn. Voor universiteiten zijn zij een interessante groep. Natuurlijk zouden ze wat aanpassingen moeten doen. Denk bijvoorbeeld aan centralisatie bij één of twee universiteiten met een kostschool of campus voor deze relatief jonge leerlingen.
Er is helaas nog geen voorbeeld in binnen- of buitenland van zo’n initiatief. Het onderwijs houdt niet zo van versnellen. Het is een soort rubberen band die dit soort ideeën terug duwt.
En in de tussentijd? Heb je nog tips voor het onderwijs nu?
Praat met het kind. Gaat niet voor het kind nadenken door het te pushen piano te spelen ofzo. Laat de leerling een plannetje maken voor de vrije tijd die het heeft. Als leerkracht kun je veel overlaten aan het hoogbegaafde kind. Hoe wil het die tijd opvullen? Geef duidelijk randvoorwaarden of nut en noodzaak. Maar wees ook een beetje flexibel.
